W dniu 15 marca obchodzimy Światowy Dzień Konsumenta.
Tego dnia, w 1962 r. John. F. Kennedy sformułował cztery podstawowe prawa konsumenta do: informacji, wyboru, bezpieczeństwa i reprezentacji. Problem ten został również dostrzeżony przez organizację Narodów Zjednoczonych poprzez przyjęcie Rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ z 1985 r. – wytyczne w sprawie ochrony konsumentów.
Jednakże, ochrona interesów konsumenta ma bardzo długa tradycję, a początki jej rozwoju to druga połowa XIX wieku. Pierwsza na świecie organizacja konsumencka o nazwie „Liga Konsumentów” powstała w Nowym Jorku w 1891 r.
Instytucjonalnie ochrona konsumentów w Polsce jest zadaniem wielu podmiotów administracji rządowej, samorządowej i organizacji pozarządowych, które łącznie stanowią system pozarządowego rozwiązywania sporów konsumenckich, Alternative Dispute Resolution – Alternatywne Rozwiązywanie Sporu, tzw. ADR. Wśród organów administracji rządowej, na czołowe miejsce wysuwają się organy Inspekcji Handlowej jako horyzontalne podmioty ADR, tj. podmioty właściwe w tych sprawach, dla których nie utworzono sektorowo właściwego ADR.
Do zadań Inspekcji w omawianym zakresie należy rozpatrywanie sporów cywilno-prawnych pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą w przedmiocie umów sprzedaży towarów i świadczenia usług, np.: w branży turystycznej, deweloperskiej i innych branż.
Inspekcja Handlowa realizuje powyższe zadania w formie:
- mediacji i koncyliacji,
- rozpoznawania wniosków przez Stałe Sądy Polubowne przy Wojewódzkich Inspektorach Inspekcji Handlowej.
W sprawach związanych ze świadczeniem usług telekomunikacyjnych właściwy jest Urząd Komunikacji Elektronicznej.
Spory pomiędzy uczestnikami rynku finansowego rozpatruje Sąd Polubowny przy Komisji Nadzoru Finansowego.
Spory z zakładami ubezpieczeń, Ubezpieczeniowym Funduszem Gwarancyjnym oraz Polskim Biurem Ubezpieczeń Komunikacyjnych rozstrzyga Sąd Polubowny przy Rzeczniku Ubezpieczonych.
W przypadku usług przewozu koleją konsument może swoje roszczenia zgłosić do Rzecznika Praw Pasażera Kolei.
Rzecznik Praw Pasażera przy Prezesie Urzędu Lotnictwa Cywilnego jest właściwy w sprawach roszczeń pasażerów w stosunku do przewoźników lotniczych.
Na szczeblu samorządowym problematyką ochrony praw i interesów konsumentów zajmują się powiatowi (miejscy) rzecznicy konsumentów.
Organizacje pozarządowe, to: Stowarzyszenie Konsumentów Polskich i Stowarzyszenie Aquila.
W przypadku zawierania umów konsumenckich o charakterze międzynarodowym, czyli w sporach transgranicznych z przedsiębiorcami mającymi siedzibę w UE, Norwegii lub Islandii bezpłatnej pomocy udzieli Europejskie Centrum Konsumenckie w Warszawie.
System pozasądowego rozwiązywania sporów konsumenckich ma charakter wielopłaszczyznowy o dużym stopniu specjalizacji branżowej.
Na szczycie tego systemu stoi urząd centralny, tj. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
W ramach poradnictwa konsumenckiego, w 2020 r. pracownicy Inspekcji Handlowej w Gdańsku udzielili pisemnie, telefonicznie i osobiście łącznie 5242 porady i instruktaże, z czego 4346 porad zostało udzielonych konsumentom, a 896 instruktaży udzielono przedsiębiorcom.
Przedmiotem udzielonych porad i instruktaży były przede wszystkim zagadnienia związane z rękojmią i gwarancją – 3354 porad udzielonych konsumentom, a 274 porad przedsiębiorcom.
Efektem tej działalności był wzrost świadomości prawnej konsumentów i przedsiębiorców. Działalność ta przyczyniła się jednocześnie do zmniejszenia ilości nieprawidłowości w obrocie handlowym.
Natomiast do Stałego Sądu Polubownego przy Pomorskim Wojewódzkim Inspektorze Inspekcji Handlowej wpłynęło w 2020 r. 109 wniosków o rozpoznanie spraw. Wszystkie wnioski zostały złożone przez konsumentów.
Z okazji Światowego Dnia Konsumenta Dyrekcja Wojewódzkiego Inspektoratu Inspekcji Handlowej w Gdańsku oraz jego pracownicy życzą wszystkim konsumentom tylko udanych zakupów, jak najmniejszej ilości reklamacji i rzetelnych usługodawców.
